Be Ebarat-e- Digar

مذاکرات اتمی ایران با کشورهای غربی ماه‌هاست در بن‌بست قراردارد و این کشورها در هفته‌های اخیرهشدار داده‌اند که فرصتی برای به دست آمدن توافق با ایران در مذاکرات هسته ای باقی نمانده ولی سرنوشت یک توافق همچنان در ابهام قرار دارد. مهمان این برنامه به عبارت دیگر، مهران مصطفوی استاد فیزیک و شیمی در دانشگاه پاریس جنوبی و معاون مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه و فعال سیاسی‌ می‌گوید ایران باید برنامهٔ غنی سازی اورانیوم خود را بکلی کنار بگذارد:‌ « اورانیم اگر غنی بشه فقط به دو کار میاد، یکی برای سوخت رآکتور یا سوخت کشتی‌های بسیار بزرگ یا به درد ساختن بمب می‌خوره. غنی‌سازی اورانیم هیج نقشی نه در کشاورزی داره، نه در پزشکی داره و در هیچ امر دیگه‌ای نقش نداره» . مهران مصطفوی در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

لطفعلی خنجی در زمینهٔ ترجمهٔ شعر فارسی به انگلیسی پژوهشگر و مترجم برجسته‌ایست. منتخب اشعار و رباعیات اسماعیل خویی، دو منتخب اشعار شاداب وجدی و کتاب‌های دیگر از جمله ترجمه کتاب اوریانتالیسم ادوارد سعید به فارسی از آثار منتشر شدهٔ اوست: « می‌تونم بگم که ترجمه شعر برای من از ترجمه نثر آسون‌تره شاید به این علت که شما می‌تونید یک مقدار...ذوق شخصی‌تون را بکار بگیرین». اما آنچه بیش از همه اینها لطفعلی خنجی را برای سال‌ها محبوب خانه‌های بسیاری از فارسی‌زبانان کرده بود، صدای گیرا و صمیمی او بود که به شیوهٔ طنزآمیز خاص خود به نامه‌های شنوندگان رادیوی بی‌بی‌سی فارسی پاسخ می‌داد: «شنوندگان افغان علاقه زیادی به این برنامه داشتند...خودم هم علتش را نمی‌دونم». زمانی دکتر مجتهدی، مدیر دبیرستان البرز تهران او را خدای ریاضی نامیده بود اما او چگونه سر از رادیوی بی‌بی‌سی در آورد؟ لطفعلی خنجی مهمان این برنامه به عبارت دیگر است.

هجدهم تیرماه سال ۱۳۷۸ خورشیدی، نه تنها از نظر گسترده‌گی و نگاه دمکراسی‌خواهانه نقطهٔ عطفی در تاریخ اخیر حرکت‌های دانشجویی ایران شمرده می‌شود بلکه از نظر میزان خشونتی که حاکمیت در مقابل آن از خود نشان داد هم برجسته است. دو فعال دانشجویی که در جریان این اعتراض‌ها به عنوان رهبران این حرکت بازداشت شدند و بعدا در جریان محاکمات برایشان به عنوان متهمان ردیف اول پانزده سال زندان و اعدام تقاضا شد، منوچهر محمدی و برادرش اکبر محمدی بودند. منوچهر محمدی در این برنامهٔ به عبارت دیگر که ویژهٔ سالگرد این واقعه است می‌گوید: «این را ما راه نینداختیم، شرایط زمانی راه انداخت...ما در همون موقع پیش‌بینی می‌کردیم که خاتمی ره به جایی نخواهد برد» و «همیشه دانشگاه یک یا چند پله جلوتر از مردم حرکت می‌کنه. لذا اونجا ثقل تصمیم‌سازی ویژه هست». گفت و گو با منوچهر محمدی، بیست و سه سال بعد از واقعه هجدهم تیر در این برنامه به عبارت دیگر.

حمید آصفی ، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی – اجتماعی معتقد است جامعهٔ مدنی ایران قوی و پیشرفته است و وارد مرحلهٔ جنبشی شده و علت اینکه هنوز متحد و منسجم نیست، آنست که رهبران و نخبگان درخور خود را نیافته: "مهمترین مسئله تولید روشنفکران گفتمان‌سازه، و روشنفکران مروج. روشنفکران مروج شاید خیلی مهمتر باشند از روشنفکران گفتمان‌ساز". به نظراو جامعۀ کنونی ایران معطل هیچکس نمی‌ماند و رهبران خاص خود را می‌آفریند: بنظر می‌رسه ما مدل انقلاب مشروطه که ترکیبی از فعالان کارگری، ترکیبی از واعظان، ترکیبی از منورالفکرهای غریی.....، سوسیال‌دمکرات‌ها، همه اینها دست به دست دادن و انقلاب مشروطه را ساختند. در آینده ایران، ما یک رهبری جبهه‌ای خواهیم داشت». آینده ایران و جنبش مدنی آن در گفت‌وگو با حمید آصفی این هفته در برنامه به عبارت دیگر.

چطور یک گروه جهادی ضد غرب نظام جمهوری را در افغانستان به زیر کشید و شکستی خفت بار را به ابرقدرتی مثل آمریکا و متحدانش تحمیل کرد؟ احمد ضیا سراج، رئیس امنیت ملی، نهاد استخباراتی و اطلاعاتی افغانستان در زمان سقوط کابل می‌گوید: «می‌فهمیدیم که جنگ در کابل، یک جنگ خونین خواهد بود و در این جنگ برنده هیچکس نیست (خصوصا) با وحشتی که طالبان از خود نشان داده بودند... این (جنگ) به مردم کابل فاجعه‌ای بیشتر از آنکه امروز دارند، می‌بود». احمد ضیا سراج می گوید که گروههای پیکار جو منطقه را بیشتر از این ناامن خواهند کرد و می گوید که از مقاومت احمد مسعود حمایت می کند. او همچنین ادعای مفقود شدن دهها میلیون دلار در امینت ملی افغانستان در روزهای سقوط نظام را رد می کند. رازهای ناگفته سقوط نظام مورد حمایت آمریکا از زبان احمد ضیا سراج در یک مصاحبه اختصاصی از برنامه به عبارت دیگر.

مهرداد وهابی استاد اقتصاد در دانشگاه سوربن شمالی پاریس معتقد است که اقتصاد ایران، اقتصادی است اسلامی برمبنای برداشت شیعه از انفال- که با برداشت اهل سنت که آن را متعلق به حکومت اسلامی و به تبع آن متعلق به عموم مسلمین می‌داند، متفاوت است: «نظر شیعه این هست که انفال...عبارت از مالکیت انحصاری نبی و در غیابش امام و در غیاب امام ولی‌فقیه (است) که مالکیت همه اموال عمومی بدون مالک را صاحب میشه». او روند مالکیت انفال پس انقلاب را این طور تصویر می‌کند: «درابتدای انقلاب...انفال محدود می‌شد به مصادره‌هایی که از بنیاد پهلوی و ۵۳ نفر صاحب صنعت شد...۱۹۸۹ انفال باز گسترش پیدا می‌کنه و ...تمام اموال رها شده در جنگ و اموال دیگر کسانی که بصورت مشروع بدست نیامده، زیر نظر ستاد قرار می‌گیره، زیر نظر شخص امام». اقتصاد ایران در دسته‌بندی مکتب‌های اقتصادی کجا قرار می‌گیرد؟ ریشه‌ها، تضادها و ناکارآمدی‌های اقتصاد ایران از نگاه مهرداد وهابی در این برنامه به عبارت دیگر.

محمد توکلی طرقی، استاد تاریخ و تمدن‌های خاور میانه و خاور نزدیک در دانشگاه تورنتوی کانادا معتقد است که خوانش ما از تاریخ در پرتو پرسش‌های اکنون‌مان شکل می‌گیرد و می‌گوید: «در شناخت تاریخ ایران معمولا من پی بردم که روایت‌هایی که ما از گذشته داریم، اینها روایت‌هایی هستند که حاصل یک نوع فعالیت‌های سیاسی...یک نوع ایدئولوژی و نگرش خاصی بوده...و بعداز مدتی این نگرش‌های سیاسی تبدیل میشن به روایت‌های تاریخی». گفت‌و‌گوی عنایت فانی با محمد توکلی طرقی در مورد تاریخ و تجدد در ایران در این برنامه به عبارت دیگر.

ناصر مهاجر که چندین دهه از عمر خود را صرف پژوهش در مورد زندان و اعدام بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران کرده و چندین کتاب در این باره نوشته که آخرین آن 'صداهایی از یک کشتار' است، می‌گوید: 'اينكه چرا یک بخش بزرگی از کار خودم را درباره زندان کردم، این بودش که من گمان دارم که یکی از گره‌گاههایی که انقلاب ایران را باعث شد که به این مسیر بیفته، مسئله حقوق بشر بود یا بی توجهی به مسئله حقوق بشر در ایران بود'. اعدام‌های گسترده دهه شصت و مسئله حقوق بشر در ایران در گفت و گو با ناصر مهاجر در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

حیدر العبادی در دوران دشوار و تاریکی نخست‌وزیر عراق شد که داعش بر بخش بزرگی از غرب عراق مستولی شده بود. در آن دوران که کمتر کسی حاضر به قبول وظیفه دشوارنخست‌وزیری بود، او این وظیفه خطیر را به عهده گرفت و طی سال های بحرانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ توانست دولت اسلامی را از مناطق اشغالی عراق بیرون براند، آن هم در زمانی که به گفته او فساد کشور را فرا گرفته و ارتش عراق نه تنها توانایی مواجهه با دشمن را از دست داده بود، بلکه ‌انگیزه‌ای برای مبارزه نداشت: «من پیوسته از رزمنده‌هایی که از جنگ گریختند و نجنگیدند می‌شنوم. ازشون می‌‌پرسم چرا فرار کردید؟ چرا مقاومت نکردید؟ چرا نجنگیدید؟ جواب می‌دهند: «آقای عزیز، ما چطور می‌تونیم جونمون رو برای فرمانده‌هایی فدا کنیم که فاسدند؟». گفت‌و‌گوی عنایت فانی با حیدر العبادی در پی انتشار کتابش: «پیروزی غیرممکن: چگونه عراق دولت اسلامی را شکست داد» در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

اگرچه نام حمدالله محب، مشاور امنیت ملی اشرف غنی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان به خاطر نقشش در فرار نفر اول حکومت و افتادن کشور به دست طالبان، بیش از نام هر مقام دیگری بر سر زبانها بوده است، ولی او در گفت‌و‌گو با برنامه به عبارت دیگر بی بی سی بر درستی این راه از «بین چندین گزینه یکی از دیگری بدتر» تاکید می‌کند: «وقتی فهمیدیم که دیگر نظام سقوط می‌کند...همین یگانه راهی بود که بتواند بعضی بزرگان را نجات بدهد و مردم افغانستان هم دیگر زجر نبیند و تاسیسات افغانستان هم به باد نشود». این مقام امنیتی پیشین که می‌گوید این روزها هیچگونه ارتباطی با جبهه‌های شکل‌گرفته مقاومت علیه طالبان ندارد، معتقد است: «افغانستان به یک طرح دائمی، به یک راه حل طولانی‌تر ضرورت دارد. ضرورت این است که ما اول این طرح را ترسیم کنیم». حمدالله محب در گفت‌وگو با جمال‌الدین موسوی در این برنامه به عبارت دیگر

بارونس هاله افشار، استاد رشته علوم سیاسی در دانشگاه یورک و تنها عضو زن ایرانی‌الاصل مجلس اعیان بریتانیا روز پنجشنبه، بیست و دوم اردیبهشت سال ۱۴۰۱ خورشیدی درگذشت. دکتر هاله افشار در کنار تدریس، در عرصه اجتماعی هم فعال و از بنیانگذاران شبکه زنان مسلمان در بریتانیا بود، شبکه‌ای که برای همزیستی و بهزیستی زنان مسلمان فعالیت می‌کرد: «بسیاری هستند در انگلستان که خودشون را یا طرف مسلمانها می‌شناسند یا طرف غیرمسلمانها. در صورتیکه ما یک گروهی هستیم...به اسم گروه زنان مسلمان که ما هم مسلمان هستیم و هم خودمون را بعنوان افراد این مملکت می‌شناسیم که در نتیجه این دو هویت را داریم و می‌تونیم با دو طرف صحبت کنیم». کسری ناجی در سال ۱۳۸۸ در باره زندگی دکتر هاله افشار فیلمی تهیه کرد که به مناسبت درگذشت او این هفته بجای برنامه به عبارت دیگر پخش می‌شود.

چرا افغانستان حتی بعد از چهل سال جنگ و خونریزی، با وجود همه کوشش‌های داخلی و خارجی به آرامش نمی‌رسد؟‌ پروفسور نظیف شهرانی که سالهاست استاد مردم‌شناسی در دانشگاه ایندیانا در آمریکاست در خصوص تضادها و تنش‌های قومی در افغانستان تحقیقات زیادی کرده و در این مورد چندین کتاب، مقاله و نوشته دارد. به نظر او ریشهٔ این ناکامی‌ها در کجاست؟ از نگاه مردم شناسی چه توضیح و توجیهی می توان در باره این اختلافات بی‌پایان ارائه کرد؟ این مسئله و مسائل دیگر موضوع گفت و گوی عنایت فانی با نظیف شهرانی در این برنامه به عبارت دیگراست.

محمدعلی بهبودی، مهمان این برنامه به عبارت دیگر هم به تئاتر و ورزش علاقه‌مند بود و هم رشته برق خوانده بود. بعد از انقلاب او به گروه تئاتر آناهیتا به رهبری مصطفی اسکویی پیوست. در اوایل مهاجرت به آلمان در دهه شصت خورشیدی اما ورزش و مهندسی را کنار گذاشت و کار در تئاتر را بطور جدی در گروه‌های ایرانی شروع کرد ولی بعدا پایش به تئاترهای آلمانی باز شد: « (من) موفق به دریافت دیپلم بازیگری در آلمان شدم و بعد با ورود به عرصه حرفه‌ای تئاتر آلمان...اولین قرارداد حرفه‌ای خودم را بستم». فعالیت بازیگری و کارگردانی بهبودی اما به تئاتر محدود نماند و پایش به تلویزیون هم باز شد: «من موفق به بازی در سریال Tatort، یعنی محل جنایت شدم که یکی از معروف‌ترین سریال‌های پلیسی تلویزیون آلمان هست و نقش بزرگی هم داشتم». حالا بعد از گذشت سه دهه او یکی از چهره‌های شناخته شده در صحنه تئاتر، تلویزیون و فیلم در آلمان است.

باقر محسنی فعال سیاسی و مدنی افغانستان که چندی پیش توسط نیروهای طالبان بازداشت و بعد از چند روز آزاد شد اما امکان حضور در رسانه‌های داخلی را نیافت، از برخورد با او چه با تهدید و چه با زبان نرم در بازداشت می‌گوید: «تلاش این بود که این کاری را که انجام دادیم، این صحبت‌هایی را که انجام دادیم یک طوری تعدیل شود...شما بیایید بازوی عمارت شوید و مشترکا کار کنیم». آیا حکومت طالبان می‌خواهد نشان دهد که فعالیت‌های سیاسی و مدنی خارج از برداشت خود از شریعت را تحمل نمی‌کند و به دنبال سیاست مشت آهنین و بستن دهانهاست؟ باقر محسنی اما امیدوار است که بعد از خروج نیروهای خارجی طالبان از این فرصت برای انتخابات آزاد و شرکت‌دادن نیروهای مختلف در سیاست استفاده کنند: «امروز سلطه، سلطه طالب‌هاست، طالب‌ها می‌توانند با امانت‌داری و صداقتی که احیانا داشته باشند، انتخابات برگزار کنند». باقر محسنی در گفت‌وگو با جمال‌الدین موسوی در برنامه به عبارت دیگر.

رویا حکاکیان، نویسنده، شاعر و ژورنالیست ایرانی-آمریکایی است که آثارش توجه زیادی را به خود جلب کرده و برایش جوایزی به ارمغان آورده است. او که در خانواده‌ای یهودی-ایرانی متولد شده می‌گوید یهودی و ایرانی بودن هرگز برایش یک معضل هویتی نبوده: «این فقط برای کسانیه که خارج از جامعه یهود، یعنی با جامعه یهودی-ایرانی آشنایی ندارند، مسئله است». این نویسنده ایرانی در اوایل انقلاب ایران مثل بسیاری دیگر از نوجوانان شیفته انقلاب شد و آنرا عشق بزرگ خود خواند، اما بعدها سرخورده شد و مهاجرت کرد. او که در کتاب «سفر به سرزمین نه» خاطرات خود از انقلاب ایران را بازگو کرده، می‌گوید بعد از آن تصمیم گرفت در کتاب «آدمکشان قصر فیروزه» ماجرای قتل میکونوس در برلین را به تصویر بکشد: « گفتند چی می‌خوای بنویسی؟ و من گفتم می‌خوام قصه میکونوس را بنویسم، گفتند این که به تو ربطی نداره و من گفتم که نه این اتفاقا قصه ماست». گفت و گوی عنایت فانی با رویا حکاکیان در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

دکتر نرگس اسکندری گرونبرگ، شهردار فرانکفورت و مهمان این هفته برنامه به عبارت دیگر راه درازی را از زندان اوین در تهران تا ساختمان شهرداری فرانکفورت پیموده است. او که اولین زن خارجی است که بعنوان شهردار یک شهر آلمان انتخاب شده، دکترای روانشناسی دارد و سالها با تخصص خود یار و یاور پناهندگان و مهاجرانی بوده که زیر بار فشارهای ناشی از تغییر اجباری محیط زندگی خود بوده‌اند: «هیچ مردی، هیچ زنی، هیچ بچه‌ای داوطلبانه کشورش را ترک نمی‌کنه بره کشور دیگری». او که عضو حزب سبز آلمان و طرفدار حفاظت از محیط‌ زیست است می‌خواهد با همه توان بعنوان شهردار هم راه خود را برای بهسازی محیط زیست طبیعی و انسانی در کنار هم ادامه دهد: «محیط زیست برای طبیعت و محیط زیست برای فضای انسانی و آزادی».

جان قزوینیان، مورخ و پژوهشگر روابط ایران و آمریکا و نویسنده کتاب 'آمریکا و ایران؛ یک تاریخ' می‌گوید: 'در اون زمان [در میانه سده ۱۹] هم در آمریکا و هم در ایران احساسات ضد انگلیسی بسیار زیادی وجود داشت و راستش را بخواهید چیزی که در آغاز ایران و آمریکا را هم‌بسته کرد، بیزاری مشترکشون از بریتانیا بود' و 'اولین اختلاف میان ایران و آمریکا بر سر این بود که ایران می‌خواست آمریکا بیشتر در امور ایران مشارکت کنه و آمریکا می‌خواست مشارکت کمتری داشته باشه، این باور نکردنیه'. جان قزوینیان مهمان این برنامه به عبارت دیگر، ناگفته‌های جالبی از دوستی تا دشمنی آشتی‌ناپذیر بین دو کشور دارد.

چگونه رابرت دار، یک کشتی‌ساز آمریکایی که حتی فکر هم نمی‌کرد روزی به افغانستان برود، شیفته مردم به قول خودش ساده‌دل افغانستان شد، آیین و باورهای آنها به دلش راه یافتند و به عرفان رو آورد؟‌ او که در زمان سلطه حکومت متمایل به شوروی برای کمک به افغانستان رفته بود یک صجنه مهمان‌نوازی را بیاد می‌آورد که چگونه مردم قحطی‌زده که آه در بساط ندارند، برایش نان می‌آورند و همراهش به او می‌گوید: 'بخور، بخور که آنها فقط یک امید دارند که هنوز می‌توانند مهمان‌نوازی کنند'. رابرت دار می‌گوید 'آن شب در دلم دفعه اول است که فکر می‌کنم مثل اونها باید باشم، ساده، ساده‌دل'. رابرت دار بتازگی کتابی از خاطرات خود به نام جاسوس دل منتشر کرده : 'از اون خاطر که نام کتاب دادم جاسوس دل چند علت است: یکیش که مردم فکر کردند که من جاسوس هستم… در شرق همینطور هست… دوم که من هیچ علاقه ندارم به سیاست…من یک جاسوس دیگر می‌پالم (می‌جویم) که دل من (را) می ‌تواند ببیند…'. فیلم زندگی و شخصیت رابرت دار، شیفته مردم افغانستان در این برنامه به عبارت دیگر.

تا چندی پیش تصور می‌شد که کاترین پرز شکدم مقاله‌نویس مسلمان شیعه‌ای است که در وبسایت رهبر جمهوری اسلامی مطلب می‌نویسد. او اما در نوشته‌ای که چند ماه قبل در تایمز اسرائیل منتشر کرد نوشت که آنقدر برای ورود به حلقهٔ حکومتیان مشتاق بوده که انگیزهٔ واقعی‌اش را آشکار نکرده بود. انگیزهٔ واقعی او چه بود: «من انگیزه‌های متعددی داشتم...ایران برای من همیشه کشوری جذاب بوده، از نظر تاریخش و انقلابی که اتفاق افتاد و تغییرات عمده‌ای که در نظام سیاسی و ایدئولوژی کشورصورت گرفت و من خیلی مایل بودم خودم از نزدیک اینا رو ببینم و شاهد تاریخ باشم ... در عین حال چون نیاکان من یهودی بوده‌اند خیلی تمایل داشتم که ببینم ایران و دنیای اسلام شیعه چگونه است و چه چیز به اونا انگیزه میده که تا این حد از اسرائیل متنفر باشند». آیا این همه واقعیت است؟ گفت و گوی عنایت فانی با کاترین پرز شکدم در برنامه به عبارت دیگر

Catherine Perez-Shakdam was until a few weeks ago assumed to be a Shia Muslim journalist-essayist. She was specifically in the centre of the attention of Iranian media outlets and the conservative ones in particular. However, she presented a quite different portrait of herself when she published an article in The Times of Israel a few months ago. She says: "I was so keen to find my way into the inner circle of the ruling elite that I did not reveal my real motivation." What was her real motivation?