Aç?k Bilinç

Açık Bilinç 25Ağustos 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te cevap aradığımız soru: Canlılar niçin yaşlanır? Ömrümüzü 2 kat uzatmak mümkün mü? Diyete bağlı olarak ve kalori alımının kısıtlanmasıyla kimi canlılarda yaşam beklentisinin uzatılabildiği uzun yıllardır biliniyordu. UCSF'de biyoloji profesörü olan Dr. Cynthia Kenyon, 1993'de basit bir genetik modifikasyonla C. Elegans kurtçuğunun yaşamının 2 katına çikartılabileceğini gösterdi. Benzer çalışmalar artık memelilerde de yapılıyor. Basit genetik değişikliklerle yaşlanma sürecini yavaşlatma araştırmaları sürüyor. İnsanlar için genetik bir "yaşam iksiri" bulmak, insan ömrünü 2 ya da 10 kat uzatmak mümkün olabilir mi? Dr. C. Kenyon'un yeni projesi bu! Dr. Kenyon'un insan ömrünü uzatma projesinin fonunu ise dev bir şirket sağlıyor: Google! Evrim serimizde bu hafta yaşlanmanın genetik mekanizması ve ömür uzatma araştırmalarını tartışıyoruz.

Açık Bilinç 18 Ağustos 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te birkaç ay önce yayımlanan ve bilim dünyasında sarsıntılar yaratan bir araştırmadan söz ettik. Çin Halk Cumhuriyeti'nde yapılan bir çalışmada, insan cenini üzerinde genetik modifikasyon yapıldığı açıklandı. Türünün yayımlanmış ilk örneği olan bu çalışma, insan evriminin yine insan eliyle genetik olarak yönlendirilmesinin ilk adımı olarak kabul edilebilir. Nature dergisinde yayımlanan aşağıdaki yazı, bu tür çalışmaların biyolojik ve etik sakıncalarına dikkat çekiyor: Chinese scientists genetically modify human embryos: http://www.nature.com/news/chinese-scientists-genetically-modify-human-…

Açık Bilinç 4 Ağustos 2015 Açık Bilinç'te, bu hafta konuğumuz İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi'nden nörolog öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Gürvit'le Washington DC'de yapılan Dünya Alzheimer Kongresi'ne dair izlenimlerini konuştuk.

Açık Bilinç 21 Temmuz 2015 Açık Bilinç'te, bu hafta birkaç hafta önce de konuğumuz olan genetikçi biyolog ve antropolog Dr. Ömer Gökçümen'le (SUNY - Buffalo) insanlarda genetik çeşitliliğin nedenlerini ve kültür ve ekolojinin genlere etkisini konuşuyoruz.

Açık Bilinç 14 Temmuz 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te, Açık Bilinç programı için bir blog oluşturulmasını ve programların deşifre edilmiş metinleriyle, görsellerle, her türlü medyayla ve kaynak önerileriyle zenginleşecek bir blog oluşturulması için çalışan Açık Bilinç Kolektifi canlı yayındaydı.

Açık Bilinç 7 Temmuz 2015 Bu hafta Boğaziçi Üniversitesi'nden Dr. Nesrin Özören "Türk Genomu" projesini anlatıyor: Türkler genetik olarak en çok hangi coğrafyanın insanlarına benzer? Bir kişinin genom dizilişine bakarak Türk olup olmadığı anlaşılabilir mi? Türkler ne kadar Asyalı, ne kadar Avrupalı sayılabilir?

Açık Bilinç 30 Haziran 2015 Bu hafta insanin evrimi konusunu tartışmaya devam ederek, SUNY Buffalo'da öğretim üyesi olan Dr. Ömer Gökçümen'i konuk ediyoruz. İnsanı evrim tarihi süreci içinde insan yapmış olan özellikler nelerdir, ırk kavramının biyolojik bir temeli var mıdır, kendine özgü bir "Türk Genomu"ndan söz edilebilir mi gibi sorulara cevap arıyoruz.

Açık Bilinç 23 Haziran 2015 Evrim serimizin bu bölümünde konuğumuz Boğaziçi Üniversitesi Biyoloji Bölümü'nden öğretim görevlisi Dr. Arzu Çelik'ti. Evrim Teorisi'nin genel kavramları ve genetik bilimler hakkında konuştuk.

Açık Bilinç 16 Haziran 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te devam eden evrim serimizde Dr. Özlem Çevik meyve sinekleriyle yapılan araştırmaları anlatıyor. Dr. Çevik'in duyuların evrimini anlattığı TEDxTunalı konuşmasını izlemeyi de ihmal etmeyin: Duyuların ve Dikkatin Evrimi: Munire Ozlem Cevik at TEDxTunali

Açık Bilinç 9 Haziran 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te önce, Sorites (öbek) Paradoksu diye bilinen bir paradoks formu çerçevesinde oy kullanmanın rasyonel olmadığını iddia eden bir felsefi soruna değiniyoruz. Ardından, seçmen psikolojisi kuramlarının son yüz yıllık tarihçesinden kısaca söz edeceğiz, ve akıl-duygu karşıtlğı ve "olumsuzluk eğilimi" ("negativity bias") hakkında konuşuyoruz. En son da "bilişsel uyumsuzluk"("cognitive dissonance") kuramı ışığında Başbakan'ın balkon konuşmasının küçük bir analizine de yer veriyoruz..

Açık Bilinç 2 Haziran 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te, sürmekte olan evrim serisinin önümüzeki haftalarda yayınlanacak proamlarının bir özetinin yanısıra, bellek konusunda birkaç gün önce Science dergisinde yayımlanmış, kayıp anılar ve hafıza hakkında çok önemli bir araştırmaya değiniyoruz: http://newsoffice.mit.edu/2015/optogenetics-find-lost-memories-0528

Açık Bilinç 26 Mayıs 2015 Açık Bilinç'te bu hafta evrim serisinin 3. programında, Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Ergi Deniz Özsoy konuğumuz. Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında evrim kuramına en az inanılan ülke. Bu evrim karşıtlığının 1980 darbesine giden şaşırtıcı bir sebebi var. Ülkemizdeki evrim karşıtı ideoloji büyük ölçüde A.B.D.'deki "Akıllı Tasarım" fikrini savunan köktendinci Hristiyan gruplardan kopyalanmış ve eğitim sistemimizdeki ideolojik dönüşüm, 1980'den sonra darbe rejimi tarafından bilinçli bir şekilde gerçekleştirilmiş. Kendisi ölse de eserleri baki kalan Kenan Evren'den bizlere bir armağan. Programda Dr. Özsoy'la evrim kuramının temel ilkelerinin yanısıra memleketin bu garip halini de konuşuyoruz.

Açık Bilinç 12 Mayıs 2015 Açık Bilinç'te bu hafta önce evrim kuramının temel unsurlarından, sonra da evrimci biyolojinin bilim tarihi içinde karşılaştığı engellerden bahsediyoruz. Evrim kuramını savunan "seküler modernler" ile, Eski Ahit'te yer alan Yaradılış Hikayesinin bugün özellikle A.B.D.'de savunulan "literalist" yorumunu benimseyen köktendinci Hristiyanları kamu önünde ve hukuksal alanda karşı karşıya getiren ünlü "Scopes Maymun Davası'na da (Tennessee, 1925) değiniyoruz.

Açık Bilinç 5 Mayıs 2015 Açık Bilinç'te Evrim Kuramı'nı çeşitli yönleriyle ele alacağımız yeni bir seriye başlıyoruz. Yaklaşık 10 haftalık evrim dizisinde, sirke sineklerinden insana kadar çeşitli türlerin evrimini genetik bilimler ışığında inceleyeceğiz. Dizinin ilk programında "tür ayrımcılığı"ndan söz ettik. "Tür ayrımcılığı", tarih boyunca, Afrika kökenli insanları vahşi hayvanlarla birlikte kategorize eden ırkçılıkla yakından ilişkili olmuştur.

Açık Bilinç 28 Nisan 2015 Bu hafta, daha önce de konuğumuz olmuş olan Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ ile, Türk Nöropsikiyatri Derneği'nin 100. yıl kongresinde yapmış olduğu sunumdan yola çıkarak, ülkemizde nöropsikiyatrinin tarihçesini konuşuyoruz.

Açık Bilinç 21 Nisan 2015 Bu hafta Açık Bilinç'te ırkçılığın psikolojik kökenlerini bilim tarihi içinde tartıştık. "Cultural Psychiatry" dergisinin Nisan 2015 sayısında Dr. Steven Moffic ırkçılığın ruhsal bir hastalık olarak teşhis edilebileceğini öneriyor. Aynı makalede, ırkçılık konusunda bilim tarihinden ilginç bir sayfanın sözü geçiyor. Dr. Samuel Cartwright 1851'de "New Orleans Medical and Surgical Journal" dergisinde yayımladığı makalede "Drapetomania" ismini verdiği bir hastalık tarif eder. Cartwright'e göre Drapetomania ABD'de güneyli kölelerin plantasyonlardan kaçmalarına neden olan bir hastalıktır ve tedavi edilemesi gerekir. ("Report on the Diseases and Physical Peculiarities of the Negro Race.") Programda ayrıca ırkçı sözleri yüzünden bilim hayatı sona eren Nobel ödüllü biyolog James Watson'dan da söz ediyoruz.

Açık Bilinç 14 Nisan 2015 Geçen hafta Açık Bilinç'te, çocuklarda bilişsel ve beyin gelişiminde yoksulluğun etkilerini araştıran yeni bir çalışmayı aktarmıştık. Bu hafta benzer bir tartışmayı kız ve erkek çocuklarda cinsiyetten kaynaklanan ne gibi farklar var sorusuyla ve cinsiyet ayrımcılığının etkileriyle sürdüreceğiz. Cinsiyet ayrımcılığı temelde ırkçılıkla benzer bir kaynaktan besleniyor. Geçen hafta medyada kendine yer bulan Uğur Işılak isimli AKP milletvekili adayının "fıtrat'a dayalı" kadın-erkek doğasına ilişkin söylediklerine değineceğiz ve hitabetteki "ineptias, ad stomachus magnus" (Türkçe meali: işkembe-i kübradan atmak) ilkesinden yola çıkarak, Buckner Harrison Payne'nin 1867'de A.B.D.'de yayımladığı "Negro: What is His Ethnological Status?" başlıklı kitabındaki tezlere göz atacağız. Daha sonra, psikolog Janet Hyde'ın 1990 ve 2005 yıllarında yapmış olduğu iki kapsamlı meta-analiz ışığında öne sürdüğü "cinsiyet benzerlikleri hipotezi"nden ve Steven Spencer ve ekibinin "stereotipi tehdidi ve ka

Açık Bilinç 7 Nisan 2015 30 Mart 2015'de Nature Neuroscience dergisinde yayımlanan geniş kapsamlı bir araştırmaya göre, çocukların ve gençlerin beyin gelişimiyle, ailelerinin sosyo-ekonomik statüsü (anne-babanın eğitim ve gelir düzeyi) arasında belirleyici olduğu düşünülen bir bağlantı var. Çocukların yaşamlarında, yoksulluğun yanısıra, bilişsel performans farklarına yok açan unsurlardan bir diğeri de, kız çocuklarının geride kalmasına yol açan cinsiyete dayalı ayrımcılık. Bu hafta Açık Bilinç'te bu çalışmayı ele aldık. Makalenin bir özeti şurada: http://www.nature.com/news/poverty-shrinks-brains-from-birth-1.17227

Açık Bilinç 31 Mart 2015 Ülkemizin önde gelen nörologlarından Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ ile nörobilimden ve nörobilimci olmaya giden yolun nasıl bir yol olduğundan konuşuyoruz.

Açık Bilinç 10 Mart 2015 ODTÜ Felsefe Bölümü'nden Doç. Dr. Aziz Zambak'la Alan Turing'in Yapay Zeka çalışmalarından söz ediyoruz.